Het Dilemma van Veiligheid Creëren: Tussen Groepsdynamiek en Cultuur van Openheid

Deze titel weerspiegelt de kwestie van het creëren van veiligheid binnen een groep en hoe deze soms in strijd kan zijn met een cultuur waarin het onveilig is om niet te spreken. Het woord 'dilemma' duidt op de complexiteit en ambiguïteit van het onderwerp, terwijl 'groepsdynamiek' en 'cultuur van openheid' de belangrijkste thema's van je blogpost belichten.

Ik heb namelijk altijd een rare relatie met het creëren van veiligheid in de groep gehad.

Niet dat ik niet wilde dat deelnemers zich veilig voelden, of dat ik niet wilde dat ze zich vrij voelden om kritiek te uiten, daar zat het niet in. Vanaf het moment dat ik begon te werken als trainer, heb ik gemerkt dat de rol van veiligheid in een groepsdynamiek een bijzonder complex en vaak dubbelzinnig concept is.

Het komt meer voort vanuit de hoeveelheid vaagte die de discussie rondom veiligheid in de groep omringde. Ik vind het nogal wat dat je als trainer zou durven beweren dat jij bij mensen in een groep wel even veiligheid creëert.

De fundamentele onduidelijkheid en ambiguïteit die de discussies over groepsveiligheid omgeven, hebben me altijd geïntrigeerd en soms zelfs verward. Ik vind het een nogal gewaagde bewering wanneer een trainer zonder aarzeling zegt dat hij of zij instaat is om een gevoel van veiligheid te 'creëren' binnen een groep. Immers, het creëren van een veilige omgeving is geen eenvoudige taak, gezien de persoonlijke situaties en ervaringen van de individuele deelnemers.

In talrijke gesprekken met collega-trainers hebben we het onderwerp 'veiligheid creëren' besproken. Deze gesprekken namen vaak een ernstige en bijna plechtige toon aan, waarbij we bijna fluisterden over het belang van een veilige omgeving in een groep. Als ik vroeg hoe zij dachten veiligheid te creëren, was het antwoord bijna altijd hetzelfde: volg een reeks stappen, en voila, je hebt een veilige omgeving gecreëerd. Het leek bijna magisch, bijna te goed om waar te zijn.

Een veel voorkomende benadering was om het programma duidelijk op te schrijven en te delen, zodat de deelnemers een duidelijk idee hadden van wat er ging gebeuren. Dit werd gevolgd door een inleidende ronde waarin de deelnemers zichzelf konden voorstellen, en tot slot het bespreken van de leerdoelen van de groep. Deze stappen, zo werd beweerd, zouden automatisch leiden tot een gevoel van veiligheid bij de deelnemers.

Maar is dat wel zo? Wat als de trainer zich onprettig of onprofessioneel gedraagt tijdens deze stappen? Creëert dat niet juist een gevoel van onveiligheid, in plaats van het beoogde veilige klimaat?

Neem bijvoorbeeld een deelnemer die thuis in een scheiding ligt en op het werk constant overheerst wordt door een collega. Deze persoon draagt een zware emotionele last die de veiligheid die de trainer probeert te creëren kan beïnvloeden. Dus hoe kunnen we als trainers vol vertrouwen beweren dat we een veilige omgeving kunnen creëren ondanks deze complexe factoren?

Laten we ook niet vergeten dat de deelnemers aan onze trainingen of trajecten volwassenen zijn, volwassenen die hun weg vinden in de wereld, die gezinnen stichten, die dromen van reizen en avonturen, die huizen kopen en worstelen met de harde realiteit van verlies en afscheid. Ze zijn allesbehalve fragiel of hulpeloos. Integendeel, ze zijn veerkrachtig en krachtig.

In onze rol als facilitator of trainer moeten we deze kracht respecteren en herkennen. En misschien moeten we onszelf er regelmatig aan herinneren dat wij niet de bewaarder ben van veiligheid, maar eerder de facilitators van een ruimte waarin mensen zichzelf mogen zijn, met al hun complexiteiten, angsten, ambities en kracht.

Onlangs had ik de gelegenheid om een congres bij te wonen waar de bekende organisatiepsycholoog Adam Grant sprak. Een van zijn opmerkingen die me bijzonder raakte was zijn voorstel om een cultuur te creëren waarin het onveilig is om je niet uit te spreken: "where it is unsafe not to speak up".

Dit vond ik een prachtige manier van omdenken. Stel dat mijn partner zich aankleedt voor een feestje en er zit iets niet goed. Dan moet zij erop kunnen rekenen dat ik iets zeg en haar behoedt voor een afgang of grapjes.

Sterker nog als ik niets zeg…en ze komt er tijdens het feestje achter, dan kijkt niemand ervan op als ze tegen mij zou uitvallen: “had je dat niet even kunnen zeggen?!”

Wat is ervoor nodig dat we in organisaties naar zo’n level van communicatie gaan? Waarbij je zeker weet dat als je zelf een rare move maakt of een vergissing, dat je team je dat dan altijd zal zeggen. Of wanneer ik uit mijn slof schiet dat mensen aangeven wanneer ik echt te ver ga.

En zo komen we bij het einde van deze reis door veiligheid, groepsdynamiek en de uitdaging van het creëren van een cultuur van openheid. Een reis die, zoals elke goede reis, me uitdaagt, prikkelt en tot nadenken stemt.

En hierbij roep ik jullie allen op: deel je gedachten, ervaringen en meningen. Hoe gaan jullie om met het creëren van veiligheid in groepen? Hoe vinden jullie de balans tussen het bieden van een veilige ruimte en het bevorderen van een cultuur van openheid en eerlijke feedback? Is het mogelijk om een evenwicht te vinden, of zijn we altijd aan het balanceren op een dunne lijn tussen deze twee?

Ik kijk uit naar jullie reacties en tot dan, blijf de complexiteit van dit thema omarmen. Blijf de nuances afwegen. En vergeet niet dat onze deelnemers veerkrachtig, krachtig en meer dan capabel zijn om uitdagingen aan te gaan. Laten we hen niet onderschatten, maar hen in plaats daarvan de ruimte en het respect geven dat ze verdienen.

Jeanne

‍